Η μέρα που έφυγε… ο γιατρός

MAGAZINE
Ανανεώθηκε
ertsports.gr graphic

Δώδεκα χρόνια συμπληρώνονται από το θάνατο του Σόκρατες. Μία ημέρα σαν σήμερα, στις 4 Δεκεμβρίου του 2011, σε ηλικία 57 ετών, πέθανε ο αρχηγός της εθνικής ομάδας της Βραζιλίας στα Παγκόσμια Κύπελλα του 1982 και του 1986, ένας από τους καλύτερους παίκτες στην Ιστορία του ποδοσφαίρου, που είχε πτυχίο ιατρικής και γι’ αυτό έφερε το προσωνύμιο “ο γιατρός”.

Ο Σόκρατες γεννήθηκε στις 19 Φεβρουαρίου 1954 στο Μπέλεμ της Βραζιλίας, ήταν γιος της Γκουιομάρ και του Ραϊμούντο, ο πρώτος από τα έξι αδέλφια και οφείλει το όνομά του στο πάθος του πατέρα του για το έργο του Έλληνα φιλόσοφου.

Ο μέσος της Κορίνθιανς, με πτυχίο ιατρικής, λόγος που έφερε το προσωνύμιο “O Γιατρός”, υπήρξε ένας από τους καλύτερους παίκτες στην ιστορία του ποδοσφαίρου.

Ο Σόκρατες μπορεί να μην πέρασε ποτέ τους προημιτελικούς του Παγκοσμίου Κυπέλλου, αλλά παραμένει ένας από τους πιο εμβληματικούς παίκτες στην ιστορία του τουρνουά. Αναγνωρίσιμος από τα σγουρά μαύρα μαλλιά του, τη γενειάδα του… Τσε Γκεβάρα και τον τρόπο που απέφυγε τους αντιπάλους με το ψιλόλιγνο κορμί του, τον έκαναν έναν επαναστάτη, μέσα και έξω από το γήπεδο.

Δεν ήταν συνηθισμένος ποδοσφαιριστής, ακόμη και σε μια εποχή που το παιχνίδι ήταν πολύ πιο κοντά στις κοινές του ρίζες. Χαρισματικός ηγέτης και δημιουργική ιδιοφυΐα στο γήπεδο, έγινε ρομαντικός ήρωας στη λαϊκή φαντασία για τα κατορθώματά του εκτός γηπέδου. Κάπνιζε και έπινε, ζώντας με την ίδια αυθαιρεσία που χαρακτήριζε τον χρόνο του στην μπάλα. Αποκαλούσε τον εαυτό του «αντιαθλητή». Ήταν επίσης ειδικευμένος γιατρός – εξ ου και το παρατσούκλι του “Ο Γιατρός”, μια αντίφαση που απλώς ενίσχυσε τα διαπιστευτήριά του ως αντικομφορμιστή.

Η μέρα που έφυγε… ο γιατρός
Οι Βραζιλιάνοι διεθνείς Ζίκο, αριστερά, Σόκρατες, κέντρο, και Κερέζο, δεξιά, παρακολουθούν την προπόνηση της Εθνικής Βραζιλίας κατά τη διάρκεια του Μουντιάλ στο Μεξικό, την Τετάρτη 21 Μαΐου 1986, φρουρούμενοι από ειδική αστυνομία. (AP Photo)

Παρ’ όλα αυτά, κατάλαβε το ταλέντο του στο ποδόσφαιρο του έδωσε την ευκαιρία να μιλήσει στον κόσμο. Ήταν ένας έξυπνος και μετρημένος μέσος, ένας γνήσιος πασαδόρος, αλλά και ένας φανταχτερός σκόρερ, με τον θρυλικό Πελέ, τρις νικητής του Παγκοσμίου Κυπέλλου με την Βραζιλία, να πλέκει ουκ ολίγες φορές το εγκώμιό του. Η ομάδα της “Σελεσάο” στην οποία ήταν αρχηγός στην Ισπανία το 1982 αναφέρεται συχνά ως η καλύτερη ομάδα που δεν κέρδισε το τουρνουά, καθώς γνώρισε την ήττα με 3-2 από την μετέπειτα νικήτρια Ιταλία στη δεύτερη φάση των ομίλων.

Αφού τελείωσε η καριέρα του -η ήττα από τη Γαλλία στο Μεξικό το 1986 ήταν το τελευταίο του παιχνίδι για τη Βραζιλία– ο Σόκρατες είπε: «Όσο ήμουν ποδοσφαιριστής, τα πόδια μου ενίσχυσαν τη φωνή μου». Χρησιμοποίησε αυτή τη φωνή για να υπερασπιστεί τη ριζοσπαστική πολιτική και να μιλήσει ανοιχτά ενάντια στην αδικία. Αν και ο χρόνος του με την “Σελεσάο” τον έκανε παγκοσμίως γνωστό, η πιο σημαντική πολιτική του παρέμβαση έγινε κατά τη διάρκεια των έξι ετών που πέρασε παίζοντας ποδόσφαιρο με την Κορίνθιανς. Εκεί έγινε κεντρικό πρόσωπο του κινήματος “Democracia Corinthiana” (“Κορινθιακή Δημοκρατία”), τοποθετώντας τον εαυτό του σε ευθεία αντίθεση με τη βάναυση στρατιωτική δικτατορία που κυβέρνησε τη Βραζιλία από το 1964.

Έχοντας μεγαλώσει σε μια μεσοαστική οικογένεια με έναν πατέρα, τον Ραϊμούντο, ο οποίος είχε εμμονή με την εκπαίδευση -εξ ου και πήρε το όνομά του από τον αρχαίο Έλληνα φιλόσοφο- ο Σόκρατες είχε μια διαμορφωτική εμπειρία παιδικής ηλικίας όταν τον είδε να καταστρέφει βιβλία για την αριστερή πολιτική μετά την ανάληψη της εξουσίας από τον στρατό. Ωστόσο, σε μια από τις πρώτες του μεγάλες συνεντεύξεις το 1976, όταν ήταν στα 20 του χρόνια, πήρε μια απολιτική στάση, λέγοντας μάλιστα ότι η λογοκρισία ήταν απαραίτητη γιατί διαφορετικά «τα πράγματα θα ήταν περίπλοκα για την κυβέρνηση». Ωστόσο, ήταν αδηφάγος αναγνώστης και συνέχισε να εκπαιδεύεται με την ενθάρρυνση του πατέρα του, συντονιζόμενος όλο και περισσότερο με τα κοινωνικά προβλήματα της Βραζιλίας και την έντονη καταστολή του στρατιωτικού καθεστώτος.

Μόλις ο Σόκρατες εντάχθηκε στην Κορίνθιανς το 1978, άρχισε να κλείνει προς τα αριστερά. Αυτός και ο συμπαίκτης του Βλαντιμίρ ήταν οι ηγέτες ενός κινήματος που, με την υποστήριξη του διευθυντή ποδοσφαίρου Αντίλσον Μοντέιρο Άλβες και του προέδρου της ομάδας Βαλντεμάρ Πιρές, θα εισήγαγε μια μορφή άμεσης δημοκρατίας στον σύλλογο. Όλοι στο σύλλογο ψήφιζαν για τον τρόπο λειτουργίας του, ενώ οι παίκτες θα αποφάσιζαν τα πάντα, από τις ώρες προπόνησης μέχρι το πότε να σταματήσουν τον προπονητή της ομάδας για… διάλειμμα στην τουαλέτα. Χαλάρωσαν επίσης τους περιορισμούς του “concentração”, μια παράδοση στο βραζιλιάνικο ποδόσφαιρο όπου οι παίκτες θα ήταν ουσιαστικά περιορισμένοι σε ένα ξενοδοχείο ή στο προπονητικό κέντρο πριν από έναν αγώνα.

Εκτός από την ανοιχτή αμφισβήτηση της δικτατορίας υιοθετώντας δημοκρατικές μεθόδους σε ένα τόσο υψηλού επιπέδου αθλητικό ίδρυμα, ο Σόκρατες και οι συμπαίκτες του έδειξαν ότι η απόρριψη της απάθειας και του ατομικισμού υπέρ της συλλογικής πολιτικής θα μπορούσε να είναι εξαιρετικά αποτελεσματική. Ο σύλλογος είχε μεγάλη επιτυχία υπό δημοκρατική διοίκηση, κερδίζοντας το Campeonato Paulista δύο φορές, το 1982 και το 1983, κατά την εποχή της “Democracia Corinthiana”. «Το κίνημά μας ήταν επιτυχές λόγω πολλών σημείων, αλλά το πιο θεμελιώδες ήταν ο Σόκρατες», είπε ο Κασαγκράντε σε συνέντευξή του στην “Guardian”. «Χρειαζόμασταν μια ιδιοφυΐα σαν αυτόν, κάποιον πολιτικοποιημένο, έξυπνο και θαυμαζόμενο. Ήταν ασπίδα για εμάς. Χωρίς αυτόν, δεν θα μπορούσαμε να έχουμε Κορινθιακή Δημοκρατία».

Το κίνημα σύντομα ξεπέρασε τον σύλλογο, με τον Σόκρατες και τους συμπαίκτες του να κάνουν μια άμεση πρόκληση στο καθεστώς. Το 1982, ενόψει των πρώτων πολυκομματικών εκλογών στην Βραζιλία υπό στρατιωτική κυριαρχία και εν μέσω της σταδιακής διαδικασίας “abertura” (“άνοιγμα”), ο “γιατρός” και οι συμπαίκτες του βγήκαν στο γήπεδο φορώντας μπλούζες με τις λέξεις: “Dia 15 Vote” (“Ψηφίστε την 15η”). Πριν κερδίσει το Campeonato Paulista το 1983, η ομάδα, με επικεφαλής τον Σόκρατες, μπήκε στον αγωνιστικό χώρο κρατώντας ένα γιγάντιο πανό που έγραφε: «Ganhar ou Perder, Mas Semper com Democracia» («Κερδίζω ή χάνω, αλλά πάντα με Δημοκρατία»).

Η δεξιά γροθιά σηκωμένη ψηλά. Με αυτόν τον τρόπο πανηγύριζε τα γκολ του ο Σόκρατες, στέλνοντας και μηνύματα πολιτικού περιεχομένου.

Ο Σόκρατες συνέχισε να συμμετάσχει στο κίνημα “Diretas Já” (“Άμεσες εκλογές τώρα”), το οποίο, υποστηριζόμενο από συνδικαλιστές, εργάτες, καλλιτέχνες, φοιτητές και ένα ευρύ φάσμα της βραζιλιάνικης κοινωνίας, έβγαλε εκατομμύρια στους δρόμους και ώθησε τη μετάβαση στη δημοκρατία το 1985. Σε μια στιγμή που έγινε καθοριστικό μέρος της προσωπικής του λαογραφίας, εν μέσω ενδιαφέροντος από συλλόγους στην Ιταλία, στάθηκε στην σκηνή μπροστά σε ένα τεράστιο πλήθος διαδηλωτών στο Σάο Πάολο και υποσχέθηκε να μην εγκαταλείψει την Βραζιλία σε περίπτωση συνταγματικής τροποποίησης, ανοίγοντας τον δρόμο για ελεύθερες εκλογές.

Η τροπολογία ηττήθηκε σε μια προσωρινή οπισθοδρόμηση, αλλά ο Σόκρατες, σε μια πράξη περιφρόνησης, έφυγε για τη Φιορεντίνα. Η ιστορία λέει ότι, όταν έφτασε στην Ιταλία, τον ρώτησαν ποιον σπουδαίο της Serie A θαύμαζε περισσότερο, τον Σάντρο Ματσόλα ή τον Τζάνι Ριβέρα. «Δεν τους ξέρω», είπε. «Είμαι εδώ για να διαβάσω Γκράμσι στην πρωτότυπη γλώσσα και να μελετήσω την ιστορία του εργατικού κινήματος».

Ο Σόκρατες εξακολουθεί να είναι είδωλο για πολλούς Βραζιλιάνους, συμπεριλαμβανομένης της Rosie Siqueira από το Fiel Londres, ένα κλαμπ οπαδών της Κορίνθιανς με έδρα το Λονδίνο. «Ήταν ένας τύπος πέρα ​​από την εποχή του, οι απόψεις και τα ιδανικά του όσον αφορά τις κοινωνικές αιτίες και την πολιτική φώτισαν τόσους πολλούς θαυμαστές, όχι μόνο οπαδούς της Κορίνθιανς, αλλά και Βραζιλιάνους», είπαν. «Ήταν επίσης ηγέτης της κοινωνικής υπόθεσης, επηρεάζοντας τους παίκτες και το προσωπικό του συλλόγου. Ο Σόκρατες ήταν αριστερός, που στεκόταν ενάντια στη στρατιωτική δικτατορία που είχαμε στη Βραζιλία και υπερασπιζόταν την ελευθερία και το δικαίωμα του λόγου… δεν το βλέπουμε να συμβαίνει πολύ συχνά στο ποδόσφαιρο, είτε αυτό είναι νοτιοαμερικανικό είτε παγκόσμιο».

Ενώ οι τρόποι με τους οποίους ο Σόκρατες μεταμόρφωσε τον σύλλογο είναι καλά τεκμηριωμένοι, η σημασία της ταυτότητας του συλλόγου —και των υποστηρικτών του— για αυτόν συχνά παραβλέπεται. «Αισθανόμαστε πολύ περήφανοι που είμαστε ένας από τους μοναδικούς συλλόγους με ένα τόσο όμορφο κεφάλαιο στην ιστορία μας», είπε ο Σικέιρα. «Το μήνυμα πίσω από αυτό θα ζει πάντα με την Κορίνθιανς και μας θυμίζει συνεχώς την ιστορία μας, την καταγωγή μας, τον σκοπό μας. Η Κορίνθιανς προέρχεται από φτωχή, μεταναστευτική, εργατική καταγωγή. Δεν πρέπει ποτέ να το ξεχνάμε αυτό. Έχοντας το Democracia Corinthiana στις σελίδες του ιστορικού μας βιβλίου θα μας βοηθήσει να διατηρήσουμε αυτό το ιδανικό ζωντανό».

Συνέχισε να υποστηρίζει τη ριζοσπαστική πολιτική καθώς μεγάλωνε, ασκώντας την ιατρική μετά την αποχώρησή του από το ποδόσφαιρο, καθώς και έγινε ειδήμονας, συγγραφέας και λέκτορας. Ήταν υποστηρικτής του Λουίζ Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα -επίσης ζωτικής σημασίας προσωπικότητα στο Ντιρέτας Τζα και, συμπτωματικά, οπαδός της Κορίνθιανς– κατά την πρώτη του θητεία ως πρόεδρος της Βραζιλίας, λέγοντας: «Η κυβέρνησή του ήταν η καλύτερη στην ιστορία της Βραζιλίας».

Ο Σόκρατες πέθανε στις 4 Δεκεμβρίου του 2011, σε ηλικία 57 ετών, αφού πάλεψε με τον αλκοολισμό, την ίδια μέρα που η Κορίνθιανς εξασφάλισε τον τίτλο του πρωταθλήματος Βραζιλίας. «Θα ήθελα να πεθάνω την Κυριακή, την ημέρα που η Κορίνθιανς θα κερδίσει τον τίτλο», είχε πει ο ίδιος πριν χρόνια. Και αυτό συνέβη. Έπαιξε σε Μποταφόγκο, Κορίνθιανς, Φιορεντίνα, Φλαμένγκο, Σάντος και Γκάρφοθ Τάουν και στην εθνική ομάδα της Βραζιλίας από το 1976 έως το 1986 (60 συμμετοχές-20 γκολ).//

TAGS Σόκρατες
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ